تشییع جنازه
| معاد |
تشییع جنازه به معنای حرکت کردن در پشت جنازه، در دین اسلام از مستحباتی است که تأکید زیادی بر آن شده است.
واژه‌شناسی
تشییع در اصطلاح فقهی به معنای رفتن دنبال جنازه میت تا زمان گذاشتن میت در قبر است.
فضیلت و ثواب تشییع جنازه
برای تشییع فضیلت و ثواب زیادی در روایات بیان شده است. ازجمله:
- رسول خدا(ص) فرمود: «کسی که جنازه‌ای را تشییع کند هر قدمی که برمی‌دارد تا زمانی که برگردد، صدهزار هزار حسنه خواهد داشت و صد هزار هزار گناه از او محو می‌شود و صد هزار هزار درجه نزد خدا بدست می‌آورد و اگر بر میت نماز هم بخواند موقع مرگش صد هزار هزار ملائکه او را تشییع می‌کنند که همه آنها برای او استغفار می‌کنند و اگر در دفن میت حاضر شود خداوند صد هزار هزار ملائک را مأمور می‌کند تا روز قیامت برای او طلب مغفرت کنند.»
- پیامبر اکرم(ص) به ابوذر فرمود:ای ابوذر، هرگاه در پی جنازه‌ای به راه افتادی، باید عقلت با تفکر و خشوع به آن مشغول شود و بدان که تو نیز به او می‌پیوندی.
- امام صادق(ع) فرمود هرگاه جنازه‌ای را بر دوش کشیدی، تصور کن این تو هستی که بر شانه‌ها حمل می‌شوی یا گویی از پروردگارت می‌خواهی به دنیا برگردی تا دست به عمل (نیک) زنی چگونه (زندگی را) از سر می‌گیری؟ سپس فرمود: شگفتا از مردمی که رستاخیز رفتگانشان به خاطر پیوستن بازماندگانشان به آنها به تاخیر افتاده و چاووشی در میان آنها بانگ رحیل سر داده اما آنان همچنان به بازی و تفریح سرگرمند.
| قال الصادق(ع): |
| ینبَغی لأولیاءِ المَیتِ أن یؤْذِنوا إخوانَ المَیتِ بمَوتهِ، فیشهَدونَ جَنازَتَهُ و یصَلُّونَ علَیهِ، فیکسِبُ لَهُمُ الأجرَ و یکسِبُ لِمَیتهِ الاستِغفارَ |
| امام صادق(ع) فرمود: بهتر است صاحبان عزا برادران دینی میت را از مرگ او با خبر سازند تا در تشییع جنازه حاضر شوند و بر او نماز خوانند؛ هم برای آنان پاداش خواهد بود و هم برای میت مایه آمرزش. |
| علل الشرایع، ج۱، ص۳۰۱ |
- پیامبر خدا (ص) فرمود: بهترین تشییع کنندگان جنازه کسی است که (خدا و مرگ و پس از مرگ را) بیشتر یاد کند و کسی که تا جنازه (در گور) نهاده نشود او ننشیند و کاملترین پیمانه (ثواب) را کسی دارد که سه مرتبه (یا سه مشت) خاک روی لحد بریزد.
- امام علی(ع) چون در تشییع جنازه‌ای صدای خنده مردی را شنید، گفت: گویی که مرگ را در این جهان برای دیگران رقم زده‌اند و انگار که حق در این دنیا بر دیگران واجب گشته است و گویی مردگانی را که می‌بینیم، مسافرانی هستند که بزودی سوی ما باز می‌گردند! آنان را در گورهایشان می‌نهیم و میراثشان را می‌خوریم، آنگونه که پنداری پس از آنها جاودان خواهیم ماند. حال آن که هدف هر بلا و حادثه‌ای بنیاد برافکن قرار داریم.
حکم تشییع جنازه
تشییع جنازه مؤمن، مستحب مؤکد و دارای اجر و ثواب فراوانی است. برخی فقها گفته‌اند: استحباب تشییع در موردی است که دفن جنازه نیاز به نقل دارد. تشییع جنازه مؤمن از جمله موارد جواز خروج معتکف از مسجد است و این عمل، اعتکاف را باطل نمی‌کند.
مراتب
حضور مردم در تشییع جنازه آیت الله مرعشی نجفی
برخی فقها برای تشییع جنازه از جهت مقدار فضل و کمال سه مرتبه برشمرده‌اند:
کمترین مرتبه آن، تشییع تا مصلّی و اقامه نماز بر میت. مرتبه متوسط، تشییع تا کنار قبر و توقّف تا پس از دفن و کاملترین و با فضیلت‌ترین مرتبه آن توقّف بعد از دفن، استغفار و طلب ثبات قدم میت بر اعتقاد حق، هنگام سؤال نکیر و منکر از او است.
برخی در اینکه مرتبه اوّل، کمترین حدّ تشییع باشد به‌گونه‌ای که به کمتر از آن تشییع تحقّق نیابد اشکال کرده‌اند.
مستحبّات تشییع جنازه
- خواندن دعاهای وارد شده هنگام مشاهده و حمل جنازه
- پندگیری، عبرت آموزی و تفکر در مرگ و آخرت
- پیاده تشییع کردن
- پشت سر یا دو طرف جنازه حرکت کردن
- حمل جنازه توسط چهار نفر از چهار طرف و به دوش گرفتن هر یک، هر چهار طرف جنازه را با کیفیت خاص
- حمل میت بر دوش، نه بر مَرکب مگر به جهت عذری مانند دوری راه
- تغییر هیئت صاحب مصیبت با برداشتن ردا از دوش یا پابرهنه بودن او
مکروهات
- سواره بودن
- خندیدن
- لهو و لعب و اشتغال به کارهای بیهوده
- سریع بردن جنازه
- حمل آتش پشت سر جنازه مگر در شب
- برداشتن ردا از تن برای غیر صاحب عزا
- سخن گفتن به غیر ذکر خداوند و به تصریح برخی نشستن تشییع کننده تا وقتی که میت را در قبر نگذاشته‌اند.
- شرکت زنان به ویژه زن جوان در تشییع جنازه کراهت دارد. برخی، زن مُسن را از این حکم استثنا کرده‌اند.
پانویس
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۷۹ش، ص۱۴۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م، ج۴، ص۲۶۳.
- ↑ ری‌شهری، میزان الحکمه، ج۱۲، آداب تشییع جنازه
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۴، ص۲۶۳ـ۲۶۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۸۱.
- ↑ علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۳۳۳ش، ج۱، ص۴۴۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۴، ص۲۶۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۴، ص۲۶۵ـ۲۷۴؛ یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۴۱۸ـ۴۱۹.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۲، ص۵۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۴، ص۲۷۰ـ۲۷۲؛ یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۴۱۹.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۴، ص۸۴ـ۸۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۴، ص۲۷۶.
- ↑ عن رسول الله صلی الله علیه و آله فی حدیث قال: «من شَیعَ جنازةً فله بکلٍ خطوةٍ حتّی یرجع، مائة‌الف الف حسنة و یمحی عنه مائة الف الف سیئةً و یرفع له مائة‌الف الف درجة. فان صلّی علیها یشیعَهُ فی جنازته مائة الف الف ملک. کلُّهم یستغفرون له حتی یرجع. فان شهد دفنها و‌کلّ الله به الف ملک کلُّهم یستغفرون له: حتّی یبعث من قبره». (حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۴۳ و ۱۴۴، باب۲، حدیث۶.)
منابع
- منبع: فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۹۷-۴۹۶.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدایق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفه، ۱۴۰۵-۱۴۱۶ق.
- حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق.
- طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، ۱۴۱۷ -۱۴۲۰ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۴۱۴-۱۴۲۰ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب (طبع قدیم)، تبریز، نشر حاج احمد، ۱۳۳۳ش.
- مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم، چاپ الهادی، ۱۳۷۹ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه و المکتبه الاسلامیه، ۱۳۶۲- ۱۳۶۹ش.
ردهها: